ჟურნალი N 2. 2023

მზარდი კომპანიების სტაბილურობა და გრძელვადიანი განვითარება წარმოუდგენელია, თუ მართვის სისტემაში, თუნდაც არაფორმალურ დონეზე, სათანადო ადგილს არ იკავებს რისკის მართვა. ეს დიდი ხანია ასახულია მრავალი ქვეყნის კორპორაციულ სამართალში, კორპორაციული მმართველობის კოდექსსა და კონკრეტული საქმიანობის სფეროს (მაგალითად, საბანკო საქმიანობა, საჯარო სექტორი) საერთაშორისო და ეროვნულ მარეგულირებელ დოკუმენტებში.
რისკის მართვის კომპანიის სტრატეგიული ინსტრუმენტის მიმართ ინტერესი განსაკუთრებით გაიზარდა ბოლო პერიოდის კორპორაციული სკანდალების ფონზე, რაც XX საუკუნის ბოლოს დაიწყო და წარმოაჩინა, რა შედეგი შეიძლება მოჰყვეს რისკის არაადეკვატურ მართვას.
რისკის მართვა, როგორც ერთ-ერთი მთავარი რგოლი, შიდა აუდიტის განვითარების საწყის ეტაპზე ჩამოყალიბდა და განვითარდა მენეჯმენტის მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად. წარმატებული შიდა აუდიტორებისათვის კომპანიის მენეჯმენტის მიზნები წარმოადგენს მათი ოპერაციული საქმიანობისა და მისი დაგეგმვის ორიენტირს. აუდიტის მიზნები ისე უნდა მოვიდეს შესაბამისობაში მენეჯმენტის მიზნებთან, რომ აუდიტორებს შეეძლოთ შექმნან დამატებითი სარგებელი მენეჯმენტის მიერ მნიშვნელოვნად მიჩნეულ სფეროების წარმატებისთვის.
ბოლო პერიოდში, შიდა აუდიტის სფეროში დასაქმებული სპეციალისტები კორპორატიული სკანდალების და Covid 19-ის პანდემიით გამოწვეულ სირთულეებს წააწყდნენ. მათ მოუწიათ, გადაეხედათ აქამდე შემუშავებული პრაქტიკისათვის და ახალ გარემოში ადაპტაციისთვის უფრო მოქნილები გამხდარიყვნენ.
ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, მნიშვნელოვნად მივიჩნიეთ ამ სტატიის მიზანი და ობიექტი ყოფილიყო შიდა აუდიტის წინაშე მდგარი გამოწვევები და მათი გადაჭრის გზების ანალიზი.

საკვანძო სიტყვები: შიდა აუდიტი, რისკის კონტროლი, კოვიდ 19, ფინანსური და ოპერაციული რისკი, კრიზისის მართვის რისკი.

შესავალი

შიდა აუდიტორის პროფესია, მმართველობით მეცნიერებათა განვითარებასთან ერთად, ჯერ კიდევ XX საუკუნის მეორე ნახევრიდან ვითარდება. ეს გამოწვეული იყო ბიზნესის ქაოტური განვითარებით, კომპანიების გამსხვილებით და მათი საოპერაციო საქმიანობის დეცენტრალიზებით (სრესელი, 2017, 4).
შიდა აუდიტმა განვითარების გარკვეული ეტაპები განვლო. მისი თავდაპირველი ფუნქცია იყო ბუღალტრული აღრიცხვისა და ანგარიშგების შემოწმება და ანალიზი, რაც თანდათან რისკ-მენეჯმენტის მექანიზმად გარდაიქმნა, რითაც უზრუნველყო რისკის შემცირება და მათ გარკვეულ ფარგლებში მოქცევა. ჩამოყალიბდა შეფასების ახალი ობიექტი - კორპორატიული მმართველობისა და რისკის მართვის სისტემების სახით. შიდა აუდიტის ფუნქციების, მიზნებისა და ამოცანების გაფართოებასთან ერთად გაიზარდა მფლობელების, აქციონერებისა და მენეჯერების მოთხოვნები და ინტერესი მის მიმართ.
შიდა აუდიტორული შემოწმების თეორია არსებითად ჩამოაყალიბა ლოურენს სოიერმა (1911-2002) და, სწორედ ამიტომ, მას ხშირად თანამედროვე შიდა აუდიტის და მისი ფილოსოფიის მამად მოიხსენიებენ.
შიდა აუდიტორთა ინსტიტუტს, რომელიც 1941 წელს ჩამოყალიბდა, ერთი მეტად თავისებური პრაქტიკა აქვს. დაარსებიის მომენტიდან ინსტიტუტი შეიმუშავებს და აქვეყნებს შიდა აუდიტის დეფინიციის საკუთარ, ოფიციალურ ვერსიას. ამით ინსტიტუტი ცდილობს, ხელი შეუწყოს შიდა აუდიტის პროფესიის აღქმას, რომელიც დელეგირებული მანდატის ფარგლებში თავის მთავარ `კლიენტებს~ საჭირო დროს აწვდის საჭირო ინფორმაციას და ეხმარება მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებების მიღებაში.. შიდა აუდიტის დეფინიციის შემუშავების ბოლო პროექტი, რომელიც მიზნად ისახავდა მსოფლიოში `გაბნეულ~ შიდა აუდიტორთა მოწინავე პრაქტიკის ანალიზს, ინსტიტუმა 1997 წელს დაიწყო. 1999 წლის ივლისში სპეციალურმა სამუშაო-ჯგუფმა წარმოადგინა ახალი (დღემდე მოქმედი) შიდა აუდიტის დეფინიცია. 2000 წლის დეკემბერში, აღნიშნული დეფინიციის საფუძველზე, ინსტიტუტმა დაამტკიცა შიდა აუდიტის პროფესიული საქმიანობის საერთაშორისო სტანდარტები, რაც, თავის მხრივ, წარმოადგენს ინსტიტუტის მიერ შემუშავებული პრაქტიკული მითითებების საფუძველს. ამ დოკუმენტების გათვალისწინება სავალდებულოა ინსტიტუტის წევრი შიდა აუდიტორებისთვის.
1947 წლიდან თითქმის უცვლელი სახით არსებული დეფინიციის მიხედვით, შიდა აუდიტი წარმოადგენდა დამოუკიდებელ შემფასებელ საქმიანობას (appraisal activity), რომელიც რისკის მართვას რაიმე განსაკუთრებულ როლს და ადგილს არც შიდა აუდიტის და არც კომპანიის საქმიანობაში არ ანიჭებდა. ახალი დეფინიციის მიხედვით კი - “შიდა აუდიტი არის დამოუკიდებელი, ობიექტური მარწმუნებელი და საკონსულტაციო საქმიანობა. მისი დანიშნულებაა შექმნას დამატებითი ღირებულება და გააუმჯობესოს ორგანიზაციის ოპერაციული საქმიანობა. შიდა აუდიტი ეხმარება ორგანიზაციას მიაღწიოს დასახულ მიზნებს იმის საშუალებით, რომ იყენებს სისტემატურ, მოწესრიგებულ მიდგომას და აფასებს და აუმჯობესებს რისკის მართვის, შიდა კონტროლის და მმართველობის პროცესების ეფექტურობას” (https://www.theiia.org/en/standards/what-are-the-standards/definition-of-internal-audit/).

ახალ დეფინიციაში, შიდა აუდიტის ფუნქციას, მარწმუნებელ მანდატთან ერთად, მიენიჭა საკონსულტაციო მანდატი, ხოლო რისკის მართვის პროცესები (ისევე, როგორც შიდა კონტროლი და მმართველობით სისტემა) შიდა აუდიტისთვის გახდა საქმიანობის ერთ-ერთი მთავარი მიმართულება, სადაც მისი ძალისხმევა დამატებითი სარგებლის მომტანი იქნება. ამდენად, ახალ დეფინიციაში, ფაქტობრივად, საყოველთაოდ გაცხადდა, რომ შიდა აუდიტის განვითარების მიმდინარე ეტაპზე მის საქმიანობაში რისკზე ორიენტირებული მიდგომის გამოყენება ყველაზე ოპტიმალური სტრატეგიაა.
შიდა აუდიტორის პროფესია უფრო გავლენიანი და დაფასებული ამერიკის შეერთებულ შტატებში სარბეინს-ოქსლის (SOX) 2002 წლის აქტის ამოქმედების შემდგომ გახდა. სარბეინს-ოქსლის აქტის განხორციელებას გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონდა შიდა აუდიტის სფეროს წარმატებისთვის, რამდენადაც არაერთი შიდა აუდიტორი ფლობდა კომერციული საწარმოებისთვის საკანონმდებლო მოთხოვნების შესრულებაში დახმარების აუცილებელ უნარებს (sreseli n, 2017). მიუხედავად ამისა, განსაკუთრებით საჯარო კომპანიების ფოკუსირება სორბეინ-ოქსლის აქტის მიმართ ფინანსურ პრობლემებსა და პროცედურებთან დაკავშირებით წარუმატებელი აღმოჩნდა. 2010 წლიდან, შიდა აუდიტორთა ინსტიტუტმა კვლავ დაიწყო თავისი შეხედულების პოპულარიზაცია კორპორაციულ გარემოში შიდა აუდიტორების უფრო აქტიური როლის შესახებ.
შემდეგი მნიშვნელოვანი ეტაპი, როდესაც შიდა აუდიტის გავლენა გაიზარდა, იყო 2019 წელს გავრცელებული კოვიდ 19-ის პანდემია. პანდემიის გამო განვითარებული გარკვეული შეფერხებები, ერთი მხრივ, დამაბრკოლებელ ფაქტორად იქცა შიდა აუდიტის ჩასატარებლად, მეორე მხრივ, შიდა აუდიტორებს საშუალება მისცა გადაეხედათ აქამდე არსებული პრაქტიკისთვის (საბაური, 2021, 306). პანდემიამ გამოავლინა, რომ კომპანიის მენეჯმენტი პანდემიის ნეგატიური შედეგების შესამსუბუქებლად, ხოლო შიდა აუდიტორები პანდემიით გამოწვეული შეფერხების პირობებში აუდიტორული პროცედურების ჩასატარებლად არ იყვნენ მზად.
მენეჯერები პანდემიას, ე.ი. გარე ფაქტორს, ადანაშაულებდნენ იმაში, რომ თავიანთი მოვალეობები ვერ შეასრულეს, თუმცა პანდემიამ გამოავლინა მენეჯმენტის არასაკმარისი მომზადების დონე, მიუხედავად იმისა, რომ ეს ემპირიულად არ არის დადასტურებული.
Covid 19-ის პანდემიამ გამოავლინა მენეჯმენტის სისუსტე ფინანსური და ოპერაციული რისკის მართვასა და თავისი სამართლებრივი ვალდებულებების შესრულების დროს. პანდემიის პერიოდში შიდა აუდიტორებმა უნდა განახორციელონ გარკვეული ცვლილებები სამუშაო პრაქტიკაში. კერძოდ, ქვემოთ აღწერილია კომპანიის რისკი პანდემიის პირობებში და ის მნიშვნელოვანი ფაქტორები, რაზეც შიდა აუდიტორმა უნდა გაამახვილოს ყურადღება.
ფინანსური რისკი -ეპიდემიამ არაერთი კომპანია დააყენა სერიოზული ფინანსური სირთულეების წინაშე. ფულადი ნაკადები და დაფინანსების ხელმისაწვდომობა სერიოზული საფრთხის ქვეშ დადგა. პროდუქციის რეალიზაციამ და შემოსავლებმა გლობალურ დონეზე დაიკლო და სხვადასხვა ქვეყნის ეკონომიკამ სერიოზული კრიზისი განიცადა, შესაბამისად, ბევრი კომპანიის ფინანსურ სტაბილურობას შეექმნა სერიოზული პრობლემები.
ამ პირობებში შიდა აუდიტორებმა უნდა შეაფასონ, რამდენად ეფექტურად უმკლავდება კომპანიის მენეჯმენტი ფინანსურ რისკებს. შეფასების ობიექტი შეიძლება იყოს კომპანიის საინვესტიციო პორტფელი, შიდა კონტროლის და ფინანსური ანგარიშგების პროცესები და ლიკვიდურობის რისკის მართვა (ვილი 2021). მნიშვნელოვანია, რომ შიდა აუდიტის პროგრამა და პროცესები ამ რისკ-ფაქტორების გათვალისწინებით იყოს განახლებული.
ოპერაციული რისკი - მიწოდების ჯაჭვის შეფერხება - სამუშაო საათების ცვლა სოციალური იზოლაციის გამო და რეგულაციების შეცვლასთან დაკავშირებული სირთულეები, შეფერხებები გამოწვეული სამუშაო პროცესის, თანამშრომლების ან სისტემის არაეფექტურობის/ ხარვეზის გამო - ეს ყველაფერი პანდემიის კონტექსტით არის კომპანიის ოპერაციების განხორციელების პოტენციური დაბრკოლებების მაგალითი.
ოპერაციული რისკის აღმოფხვრის ფარგლებში, შიდა აუდიტორებმა უნდა შეაფასონ კომპანიის მიერ ვალდებულებების შესრულების და შესაბამისი ხარისხის უზრუვნელყოფის დონე. ამის გათვალისწინებით, შიდა აუდიტორებმა უნდა მიმოიხილონ რისკის მართვის პროცესების ეფექტურობა, ხარისხის უზრუნველყოფის დონე, ბიზნესპროცესები და მომხმარებელთა კმაყოფილება, რის საფუძველზე გამოტანილი დასკვნებით დაეხმარებიან მენეჯმენტს მსგავსი პრობლემების თავიდან აცილებაში.
კიბერუსაფრთხოების რისკი - თანამშრომლების გაზრდილმა დამოკიდებულებამ ციფრულ ტექნოლოგიებსა და კომუნიკაციებზე Covid 19-ის პანდემიის დროს, გაზარდა კომპანიის კიბერსაფრთხეების რისკი. ამრიგად, კიბერდამნაშავეებს უფრო მეტი შესაძლებლობა აქვთ, ისარგებლონ კომპანიის კომპიუტერული დაცვის სუსტი სისტემით.
შიდა აუდიტორებს კარგად უნდა ჰქონდეთ გაცნობიერებული კომპანიის წინაშე მდგარი კიბერ საფრთხეები. ეს შეიძლება მოიცავდეს კომპანიის კიბერუსაფრთხოების პოლიტიკისა და პროცედურების, მონაცემთა დაცვის ზომების და IT ინფრასტრუქტურის მიმოხილვას.
კრიზისის მართვის რისკი - თანამშრომლების, მომხმარებლებისა და სხვა დაინტერესებული მხარეების უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად კომპანიებს უნდა ჰქონდეს შემუშავებული საგანგებო სიტუაციებზე რეაგირების გეგმები. Covid 19-ის პანდემიის შემთხვევაში ასევე საჭირო გახდა რისკის შერბილებისა და გადაუდებელი ღონისძიებების გეგმების შემუშავება შიდა აუდიტორებმა უნდა შეაფასონ კომპანიის კრიზისების მართვისა და რეაგირების პროცედურების ეფექტურობა. ეს პროცესი შეიძლება მოიცავდეს შიდა კონტროლის მიმოხილვას, რისკის მართვის სახელმძღვანელოს, კომუნიკაციის გეგმებსა და საგანგებო სიტუაციებზე რეაგირების პროცედურებს.
მიწოდების ჯაჭვის რისკი - პროდუქციის მიწოდების ჯაჭვთან დაკავშირებული რისკი პანდემიის გამო გაიზარდა. ასეთი შესაძლო შეფერხებების მაგალითებია: არასაკმარისი მარაგი, დაგვიანებული მიწოდება, პროდუქტის ფასების ცვალებადობა, პარტნიორებისა და მომწოდებლების ბიზნესარასტაბილურობა. მიწოდების ჯაჭვის რისკის მართვის პროცესების ეფექტურობა - ეს ის საკითხებია, რომლებზეც შიდა აუდიტორებმა უნდა გაამახვილონ ყურადღება.
ფინანსური თაღლითობის რისკი - ფინანსური თაღლითობის შესაძლებლობა სულ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება ეპიდემიით გამოწვეული ფინანსური პრობლემების გამო. ონლაინ და ციფრული ტრანზაქციების ზრდასთან ერთად, ბიზნესი უფრო დაუცველი ხდება თაღლითობის მიმართ, რაც შეიძლება დამღუპველი იყოს ბიზნესისა და ბრენდის იმიჯისთვის. შიდა აუდიტორებმა უნდა შეაფასონ კომპანიის რისკის მართვის პროცედურების ეფექტურობა და ფინანსური თაღლითობის ალბათობა. როგორც ამ პროცესის ნაწილი, შეიძლება შემოწმდეს ფინანსური კონტროლი და სისტემები, მომხმარებელთა იდენტიფიკაციის სტრატეგიები და ფინანსური მონიტორინგის აქტივობა.
შესაბამისობის რისკი - პანდემიამ ასევე გამოიწვია ბიზნესსექტორში შეუსაბამობის ალბათობის ზრდა. შეიძლება შეიცვალოს კანონები და რეგულაციები, მომხმარებლის მოლოდინები და დაირღვეს კონტრაქტები. შიდა აუდიტორებმა უნდა შეაფასონ, თუ რამდენად კარგად მართავს კომპანია რისკებს და არღვევს თუ არა ის რომელიმე კანონს. ეს შეიძლება მოიცავდეს კომპანიის შიდა კონტროლის, სისტემების, აუდიტისა და მონიტორინგის პროცესების, შესაბამისობის პოლიტიკისა და პროცედურების მიმოხილვას.
Covid 19-ის პანდემიის პირობებში, როდესაც შიდა აუდიტორებს ნაკლებად ჰქონდათ საშუალება ჩაეტარებინათ კომპანიის შიდა აუდიტი უშუალოდ ადგილზე, კიდევ უფრო მეტი მნიშვნელობა მიენიჭა ხელოვნური ინტელექტის (Artificial inteligence AI) გამოყენებას უშუალოდ აუდიტის პროცესში. ამისათვის აუდიტორის უნარი და კვალიფიკაცია უნდა განვითარდეს და არ ჩამორჩეს ციფრული რევოლუციის ტენდენციებს. ხელოვნური ინტელექტის ტექნოლოგიის უზარმაზარი პოტენციალის გათვალისწინებით, შიდა აუდიტორებისთვის მეტად მნიშვნელოვანია იმის გაგება, თუ როგორ გამოიყენება AI აუდიტში და რა გავლენა შეიძლება იქონიოს მან შიდა აუდიტის პროცესზე. ქვემოთ განვიხილავთ არაერთ მიღწევას და გამოწვევას, რაც ხელოვნური ინტელექტის ტექნოლოგიამ მოუტანა შიდა აუდიტს.
მონაცემთა ანალიზის ეფექტურობის გაზრდა - ხელოვნური ინტელექტის ტექნოლოგიების შესაძლებლობა, მნიშვნელოვნად გაზარდოს მონაცემთა დამუშავების ეფექტურობა, ერთ-ერთი ყველაზე აშკარა უპირატესობაა შიდა აუდიტისთვის. ხელოვნურ ინტელექტს შეუძლია უზარმაზარი რაოდენობის მონაცემების გაანალიზება წარმოუდგენელი სიზუსტითა და ეფექტურობით. მას ასევე შეუძლია სხვადასხვა ამოცანების ავტომატიზაცია, შრომატევადი და რთული პროცესების გამარტივება, რითაც შემცირდება მონაცემთა დამუშავებასთან დაკავშირებული დრო და ხარჯები. ხელოვნური ინტელექტი ასევე სთავაზობს აუდიტორებს „ნეიტრალურ“ პერსპექტივას, რადგან მასზე გავლენას არ ახდენს ადამიანური გრძნობები ან ცრურწმენები. ის შეიძლება დაპროგრამირდეს იმგვარად, რომ ფოკუსირდეს ერთ საკითხზე და სწრაფად მოიძიოს მონაცემები ისე, როგორც ვერცერთი ადამიანი ვერასოდეს შეძლებს. მის გაუმჯობესებულ ეფექტურობასა და სიზუსტეს შიდა აუდიტის პროცესის შეცვლის პოტენციალი აქვს.
რისკის გამოვლენის გაუმჯობესებული შესაძლებლობები - აუდიტის ინდუსტრია მზად უნდა იყოს, გამოავლინოს და უპასუხოს იმ მოვლენებს, რომლებიც ადრე არ იყო აღმოჩენილი, მაგალითად, ხელოვნური ინტელექტი გამოიყენება მონაცემთა დიდი რაოდენობის შესაფასებლად თაღლითური ქმედებების აღმოსაჩენად, რასაც ადგილი აქვს რთულ ფინანსურ სისტემებში. ხელოვნურ ინტელექტს შეუძლია მონაცემების დიდი რაოდენობის ანალიზი ტენდენციებისა და კავშირების მოსაძიებლად, რაც შეიძლება მიუთითებდეს თაღლითურ ქცევაზე. თაღლითური სქემების სწრაფი იდენტიფიცირება აუდიტორებს საშუალებას აძლევს, გააუმჯობესონ აუდიტის ანგარიშების ეფექტურობა და სიზუსტე.
ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებამ შესაძლოა გააუმჯობესოს აუდიტის ანგარიშები და შედეგები. შიდა აუდიტის პროცესის დროს შესაძლებელია უზარმაზარი რაოდენობის მონაცემების იდენტიფიცირება, რაც ადრე შეუძლებელი იყო მხოლოდ ადამიანური რესურსების გამოყენებით (ვილი 2021). შედეგად, აუდიტორებს საშუალება ექნებათ, შეამოწმონ უფრო მეტი ტრანზაქცია და შესაძლოა დაადგინონ ან გააფართოვონ რისკის არეალი. ამან შეიძლება გააუმჯობესოს შიდა აუდიტის შედეგები და, შესაბამისად, უფრო ეფექტური გახდეს კომპანიის მენეჯმენტისთვის მისაწოდებელი ინფორმაცია.
რამდენადაც იზრდება ხელოვნური ინტელექტის (AI) გამოყენება აუდიტში, შიდა აუდიტის განყოფილებებმა უნდა გადახედონ თავიანთ ფუნქციებსა და პასუხისმგებლობას. აუდიტორებს უნდა ჰქონდეთ საფუძვლიანი ცოდნა აუდიტის პროცესისა და ხელოვნური ინტელექტის ტექნოლოგიების უახლესი მიღწევების შესახებ, რათა თავიანთი ამოცანები ეფექტურად შეასრულონ. ხელოვნური ინტელექტის განვითარებასთან ერთად წარმოიქმნება დასაქმების ახალი კატეგორიები. ხელოვნური ინტელექტის სისტემების გავრცელებასთან ერთად გაიზრდება მოთხოვნა ამ საკითხებში გათვითცნობიერებულ აუდიტორებზე.
რისკის მართვა - ხელოვნური ინტელექტის განვითარებასა და გავრცელებასთან ერთად, შეიცვლება რისკის გარემო, რაც აუდიტორებმა უნდა გაითვალისწინონ. ადამიანებისგან განსხვავებით, ხელოვნური ინტელექტის სისტემას შეუძლია როგორც ავტონომიური მოქმედება, ასევე კომპლექსური გადაწყვეტილებების მიღება და ანალიზი. შედეგად, შიდა აუდიტორებს მოუწევთ, დაეუფლონ კიბერრისკის იდენტიფიცირების, შეფასების და რაოდენობრივი აღწერისთვის საჭირო უნარებს, ინსტრუმენტებსა და მეთოდოლოგიას.
ხელოვნური ინტელექტის ტექნოლოგიების გაჩენამ და სწრაფმა ზრდამ გარდაქმნა შიდა აუდიტის სექტორი. შიდა აუდიტის პროცესი აწყდება ახალ და უჩვეულო გამოწვევებს, როგორიცაა აუდიტორის პასუხისმგებლობის ცვლილება და რისკის შემცველი დინამიური გარემო. თანამედროვე ციფრულ ეპოქაში გადარჩენის და განვითარების მიზნით შიდა აუდიტის სექტორმა უნდა გააცნობიეროს ეს ცვლილებები და გამოწვევები და მოემზადოს მათ დასაძლევად. თუ შიდა აუდიტის სექტორს სურს, წარმატებით მართოს წარმოქმნილი რისკი, შესაძლებლობები და გამოწვევები, ის უნდა მოერგოს ცვლილებების სწრაფ ტემპს, რაც გამოწვეულია მიღწევებით ხელოვნური ინტელექტის ტექნოლოგიაში.

დასკვნა

შიდა აუდიტი პროგრესირდა მარტივი ფინანსური ჩანაწერების შემოწმებიდან და დღეს ერთ-ერთი მნიშველოვანი რგოლია კომპანიისთვის თაღლითობის და რისკის აღმოჩენის პროცესში. თანამედროვე ეტაპზე შიდა აუდიტის დახმარებით იზოგება კომპანიის რესურსები, იმართება სხვადასხვა რისკი, უზრუნველყოფილია მონაცემთა შესაბამისობა და ანალიზი.
შიდა აუდიტორის პროფესია უფრო გავლენიანი და დაფასებული ამერიკის შეერთებულ შტატებში სარბეინს-ოქსლის (SOX) 2002 წლის აქტის ამოქმედების შემდგომ გახდა, რასაც გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონდა შიდა აუდიტის სფეროს წარმატებისთვის. ბოლო პერიოდში მსოფლიოში განვითარებულმა ბიზნეს და ეკონომიკურმა კრიზისმა, ასევე კოვიდ 19-ის პანდემიამ, გავლენა მოახდინა კომპანიების საქმიანობაზე, რამაც ამავე დროს სათავე დაუდო მნიშვნელოვანი ცვლილებების პერიოდს.
მუდმივად განვითარებად ბაზარზე, სხვადასხვა სექტორის ბიზნესს უწევს საქმიანობის მართვის ან რესტრუქტურიზაციის კომპლექსურ გამოწვევებთან გამკლავება. ეს დიდ გავლენას ახდენს შიდა აუდიტზეც, რადგან მას ახალ პირობებთან ადაპტირება უწევს.
შიდა აუდიტორებმა უნდა გაითვალისწინონ, თუ როგორ შეცვალა მსოფლიო კრიზისებმა შიდა აუდიტის პრინციპები და საოპერაციო პროცედურები. მათ ასევე უნდა განიხილონ კრიზისებით გამოწვეული უამრავი სხვა საფრთხე, როგორიცაა, მაგალითად, პირადობის მონაცემების გამჟღავნების და კიბერსაფრთხეები.
შიდა აუდიტორემა უნდა გააცნობიერონ ისეთი მოწინავე ტექნოლოგიების დანერგვის გამოწვევები, როგორიცაა AI. ხელოვნური ინტელექტს აქვს პოტენციალი, მნიშვნელოვნად გააუმჯობესოს აუდიტის პროცესები და გაზარდოს ნდობა კორპორატიული მმართვველობის მიმართ. კომპანიის დასაცავად შიდა აუდიტის განყოფილებამ უნდა გაითვალისწინოს მონაცემების კონფიდენციალურობის პრობლემები, რაც გამოწვეულია ახალი ტექნოლოგიის დანერგვით. შიდა აუდიტორებმა უნდა გააცნობიერონ გარემოს ცვალებადობა და მოახდინონ თავიანთი პროცესების ადაპტირება ახალი საფრთხეების გათვალისწინებით.

ლიტერატურა:
• საბაური ლ. (2018). აუდიტორიული ორგანიზაციის საქმიანობის ხარისხის შიდა კონტროლის უზრუნველყოფის აქტუალური საკითხები. III საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციის „გლობალიზაციის გამოწვევები ეკონომიკასა და ბიზნესში“ შრომების კრებული.
https://bit.ly/43pWuU4 (ბოლო ნახვა 06/08/2023).
• საბაური ლ. (2021). შიდა აუდიტის შეცვლილი როლი COVID–19-ით გამოწვეული პანდემიის პირობებში. VI საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციის „გლობალიზაციის გამოწვევები ეკონომიკასა და ბიზნესში“, შრომების კრებული გვ.306-312
https://bit.ly/42wuGMB (ბოლო ნახვა 06/08/2023).
• სრესელი ნ. (2017) Значение внутреннего аудита и перспективы развития. „International Scientific and Practical Conference“, „World Science” # 8 (24) Vol.2, გვ. 4-6 SSN 2413-1032 http://ws-conference.com/.
• სრესელი რ. (2018). შიდა აუდიტის სისტემის ეფექტიანობის შეფასების მეთოდიკის ზოგიერთი საკითხი, III საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენცია “გლობალიზაციის გამოწვევები ეკონომიკასა და ბიზნესში”, თბილისი, გვ.374 -378 .
• საქართველოს კანონი (2011). სახელმწიფო შიდა ფინანსური კონტროლის შესახებ.
• საქართველოს კანონი (2016). ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის შესახებ.
• საქართველოს ფინანსთა მინისტრის ბრძანება (2016). ბუღალტრული აღრიცხვის, ანგარიშგებისა და აუდიტის ზედამხედველობის სამსახურის დებულების დამტკიცების თაობაზე, №223.
• საქართველოს მთავრობის დადგენილება (2016). შიდა აუდიტის მეთოდოლოგიის დამტკიცების შესახებ, №593.
• საქართველოს მთავრობის განკარგულება (2010). შიდა აუდიტორთა სახელმძღვანელო პრინციპების დამტკიცების შესახებ, №1013.
• საქართველოს მთავრობის განკარგულება (2010). შიდა აუდიტის მეთოდოლოგიის დამტკიცების შესახებ, №1014.
• საქართველოს მთავრობის განკარგულება (2010). შიდა აუდიტის მეთოდოლოგიის დამტკიცების შესახებ, №1014.
• Al-Okaily, M. Alqudah, H. M. Al-Qudah, A. A. & Alkhwaldi A. F. (2022) Examining the Critical Factors of Computer-Assisted Audit Tools and Techniques Adop in the Post-COVID-19 Period: Internal Auditors Perspective. VINE Journal of Information and Knowledge Management Systems, (ahead-of-print).
• Bajary A. R., Shafie R. & Ali A. (2023). COVID-19 Pandemic, Internal Audit Function and Audit Report Lag: Evidence from Emerging Economy. Cogent Business & Management, 10(1), 2178360.
• Willy S. (2021). The Effect of Remote Audit and Agility on the Performance of the Internal Audit (SPI) During the Covid-19 Pandemic to Realize Good Corporate Governance (GCG). Asian Journal of Law and Governance, 3(3), 19-24.
• Eulerich M., Wagener M. & Wood D. A (2021). Evidence on Internal Audit Effectiveness From Transitioning to Remote Audits because of COVID-19. Available at SSRN 3774050.
• Eulerich M., Wagener M. & Wood D. A. (2022) Evidence on Internal Audit Quality from Transitioning to Remote Audits because of COVID-19. Journal of Information Systems.
• Kljajić M., Mizdraković V. & Hadrović-Zekić B. (2022) Internal Audit in the COVID-19 Environment: Key Aspects and Perspectives of Remote Auditing. The European Journal of Applied Economics, 19(1), 30-41.
• Martinelli M.0., Friedman A. E. & Lanz J. (2020). The Impact of COVID-19 on Internal Audit. The CPA Journal, 90(6), 60-63.
• Pazarskis M., Koutoupis A., Kyriakou M. & Galanis S. (2021). Corporate Governance & Internal Audit at Greek Municipal Enterprises in the COVID-19 era. Corporate Governance: A Search for Emerging Trends in the Pandemic Times, 119-125.
• Putra D. G. (2021). Pendekatan Remote Auditing Untuk Internal Audit Dalam Mendeteksi Kecurangan (Fraud) Pada Masa Pandemi Covid-19. Jurnal Ecogen, 4(1), 1-9.
• Serag A. A. E. M., & Daoud M. M. (2021). Remote Auditing: An Alternative Approach to Face the Internal Audit Challenges During the COVID-19 Pandemic. , 25(2), 228-259.
https://saras.gov.ge/Content/files/ISQC_1_2018.pdf (ბოლო ნახვა 06/08/202